Παιδική επιληψία: τα πάντα με δυο λόγια

Παιδική επιληψία - Αποσπάσματα από το αντίστοιχο βιβλίο.

Δρ Αντιγόνη Σιρίγου Παπαβασιλείου (παιδίατρος νευρολόγος)

και Δρ Αλεξάνδρα Νικολάου Παπαναγιώτου (παιδίατρος κοινωνικης ιατρικής) 20-02-2004

1. Τι είναι επιληπτικός σπασμός;
Είναι ένα βραχύ επεισόδιο μεταβολής της συμπεριφοράς ή του επιπέδου συνείδησης, το οποίο συνήθως ξεκινάει απότομα, είναι βραχυχρόνιο και τις περισσότερες φορές σταματά μόνο του. Το επεισόδιο αυτό μπορεί να ακολουθείται από μία περίοδο υπνηλίας ή σύγχυσης.
Κάθε άτομο μπορεί να εμφανίσει ένα επιληπτικό σπασμό. Δηλαδή ο επιληπτικός σπασμός είναι ο τρόπος με τον οποίο ακόμη και ένας φυσιολογικός εγκέφαλος μπορεί να απαντήσει σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις π.χ, σε μία λοίμωξη του εγκεφάλου όπως μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα ή σε δηλητηρίαση από διάφορες τοξικές ουσίες Π.Χ. αλκοόλ κ.α Επομένως κάθε επιληπτικός σπασμός δεν σημαίνει επιληψία.

2. Τι είναι επιληψία
Επιληψία είναι μία χρόνια διαταραχή του εγκεφάλου, η οποία χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζοντες δηλ επαναλαμβανόμενους επιληπτικούς σπασμούς.
Η επιληψία ξεκινά από τον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος αποτελείται από εκατομμύρια νευρικά κύτταρα η λειτουργία και η επικοινωνία των οποίων γίνεται με μικρές ποσότητες ηλεκτρικού ρεύματος και με τη βοήθεια μιας πολύ ευαίσθητης χημικής ισορροπίας. Ένας σπασμός συμβαίνει όταν η φυσιολογική αυτή χημική ισορροπία διαταράσσεται, με αποτέλεσμα το ξέσπασμα μιας βραχυχρόνιας ηλεκτρικής θύελλας.

7. Από τι προκαλείται η επιληψία
Πολυάριθμες παθήσεις ή οι συνέπειες τους όπως σήμερα γνωρίζουμε μπορεί να είναι η αιτία εμφάνισης επιληπτικών σπασμών. Αυτά τα αίτια βέβαια διαφέρουν ανάλογα με την ηλικιακή περίοδο στην οποία βρίσκεται ο ασθενής. Όταν εντοπίσουμε συγκεκριμένη αιτία της επιληψίας μιλάμε για "συμπτωματική (δευτεροπαθή) επιληψία", σ' αντίθεση με την ιδιοπαθή (πρωτοπαθή) όπου το αίτιο δεν ανιχνεύεται, Όταν η κλινική εικόνα του ασθενούς μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να υπάρχει αιτία την οποία όμως δεν έχουμε καταφέρει να εντοπίσουμε με τον διαγνωστικό μας έλεγχο χρησιμοποιούμε τον όρο "κρυψιγενής επιληψία". Πριν από 20 ή 30 χρόνια η κατηγορία των κρυψιγενών επιληψιών ήταν πολύ μεγάλη, γεγονός που αποτελούσε έκφραση ελλειπούς γνώσης, ενώ σήμερα με τις αρτιότερες εργαστηριακές μεθόδους είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε συχνά τα αίτια της επιληψίας.
Διαταραχές της εγκεφαλικής ανάπτυξης. (20,00%)
Εδώ συμπεριλαμβάνονται διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος που συμβαίνουν κατά την εμβρυογένεση (δυσπλαστικά - δυσγενετικά σύνδρομο), χρωμοσωμιακές ανωμαλίες, νευροδερματικά σύνδρομα, ενδογενείς διαταραχές του μεταβολισμού κ.α Μερικοί από τους γνωστούς αιτιολογικούς παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν προγεννητικές διαταραχές της εγκεφαλικής ανάπτυξης και να οδηγήσουν σε επιληψία είναι λοίμωξη της Εγκύου, χρήση οινοπνεύματος ή ναρκωτικών ουσιών, ορισμένα φάρμακα κ.λπ.
Εγκεφαλικές διαταραχές λόγω προβλημάτων κατά τον τοκετό (περιγεννητική ασφυξία).
Τέτοιες καταστάσεις συνήθως εμφανίζονται σε δύσκολους και παρατεταμένους τοκετούς, σε κακή θέση του Εμβρύου, αιμορραγίες κατά τον τοκετό, χρήση ειδικών οργάνων (εμβρυουλκός) και βεβαίως σε τοκετό προώρου ,νεογνού. Φλεγμονώδεις παθήσεις των μηνίγγων και του εγκεφάλου.(4,00%) Μηνιγγίτιδες ή και εγκεφαλίτιδες μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβη των νευρικών κυττάρων με αποτέλεσμα την εμφάνιση επιληψίας.
Νευροεκφυλιστικά νοσήματα.(0,70%)
Οι σπασμοί αποτελούν πρώίμο σημείο εκφυλιστικών παθήσεων της φαίας ουσίας, συχνά δε συνοδεύουν αδιευκρίνιστες προϊούσες νευρολογικές παθήσεις όπως π.Χ. το σύνδρομο Rett. Στο σημείο αυτό πάντως είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μεταξύ των αιτιολογικών παραγόντων π.Χ. περιγεννητικής βλάβης ή φλεγμονώδους πάθησης (μηνιγγίτιδας) κ.λπ. και της εμφάνισης της επιληψίας μπορεί να μεσολαβήσει αρκετό χρονικό διάστημα. Έτσι εάν η επιληψία ξεκινά ακόμη και αρκετά Χρόνια μετά τη γέννηση, πρέπει κανείς να σκεφτεί και τους ανωτέρω αναφερθέντες αιτιολογικούς παράγοντες. Τα συχνότερα αίτια στην εφηβική και ενήλικο ζωή είναι:
Εγκεφαλικές κακώσεις.(4,70%)
Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των εγκεφαλικών κακώσεων σαν αιτίες εμφάνισης επιληψίας.
Όγκοι εγκεφάλου.(1,50%)
Υπάρχουν όγκοι εγκέφαλου που για αρκετό χρονικό διάστημα παρουσιάζουν ως μοναδικό σύμπτωμα επιληπτικές κρίσεις. Γι αυτό κρίνεται σκόπιμο να διερευνάται αμέσως το αίτιο της επιληψίας καθότι σε περίπτωση όγκων, η δυνατότητα χειρουργικής αφαίρεσής τους προσφέρει την καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση,
Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Αλκοολισμός.(1,50%)
Φλεγμονώδεις παθήσεις εγκεφάλου: Αυτές βέβαια είναι πολύ σπάνιες σαν αιτία επιληψίας στην ενήλικο ζωή, σ' αντίθεση με την παιδική ηλικία, μ' εξαίρεση την αυξανόμενη συχνότητα του AIDS που πιθανώς παίζει σημαντικότερο ρόλο τα τελευταία χρόνια.
Επιληψία αγνώστου αιτιολογίας. (67,60%)
Ωστόσο παρά τις εξετάσεις παραμένει το αίτιο της επιληψίας σε αρκετές περιπτώσεις άγνωστο. Αυτό δημιουργεί ανασφάλεια και ερωτηματικά στους ασθενείς και τις οικογένειές τους όπως πως αυτές θεραπεύονται; Μήπως η πρόγνωσή τους είναι χειρότερη; Μήπως είναι κάτι άλλο και όχι επιληψία; Σ' αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να τους καθησυχάζει το γεγονός ότι ο θεράπων τους διαβεβαιώνει ότι δεν έχουν όγκο, ο οποίος πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά ή ότι δεν πρόκειται για σοβαρή ή εξελισσόμενη πάθηση η οποία χρήζει ειδικής αγωγής. Άλλωστε ένα μεγάλο μέρος των επιληπτικών κρίσεων αγνώστου αιτιολογίας είναι "ιδιοπαθείς" και συνδέονται με καλή πρόγνωση.

8. Πως εμφανίζεται ένας επιληπτικός σπασμός;
Ο τύπος του σπασμού εξαρτάται από το αν η ηλεκτρική εκκένωση αφορά ένα μόνο τμήμα του εγκεφάλου ή ολόκληρο τον εγκέφαλο, γι' αυτό ο κλασικός διαχωρισμός των σπασμών είναι σε εστιακούς και σε γενικευμένους αντίστοιχα. Οι κλινικές εκδηλώσεις του εστιακού σπασμού εξαρτώνται από την περιοχή του εγκέφαλου που διεγείρεται Π.χ. κινητική, αισθητική, οπτική, ακουστική κ.ά. ενώ ο πρωτοπαθώς γενικευμένος σπασμός οφείλεται σε μία εκτεταμένη ηλεκτρική εκφόρτιση που συμβαίνει ταυτόχρονα και στα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια. Ο πλέον γνωστός σπασμός είναι ο γενικευμένος τονικοκλονικός σπασμός και συνοδεύεται από πτώση, απώλεια των αισθήσεων, τέντωμα του σώματος και ρυθμικές κινήσεις των μελών.
Στα παιδιά συχνά εμφανίζονται και άλλοι τύποι κρίσεων όπως, οι αφαιρέσεις, μυοκλoνίες, εστιακοί σπασμοί κ.ά. Πολλοί πιστεύουν ότι οι μεγάλοι σπασμοί(δηλ οι γενικευμενοι τονικοκλονικοί) είναι πιο σοβαροί απ' ότι οι μικρότεροι (εστιακοί, αφαιρέσεις, μυοκλονίες). Συχνά όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, δηλ μερικοί μικροί σπασμοί μπορεί να είναι δυσκολότεροι στην αντιμετώπιση τους και να έχουν βαρύτερη πρόγνωση από ότι οι μεγάλοι. Πάντως, η κάθε περίπτωση πρέπει να εξατομικεύεται και το πρόβλημα του παιδιού να συζητείται με το γιατρό του.

11. Ποιοι εξωγενείς παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν ένα επιληπτικό σπασμό;
Συνήθως οι σπασμοί συμβαίνουν χωρίς κανένα εκλυτικό αίτιο. Όμως συχνά εξωτερικοί παράγοντες μπορεί να υποβοηθήσουν την εμφάνισή τους. Αν τους γνωρίζουμε, μπορούμε να τους αποφύγουμε και να μειώσουμε τη συχνότητα των κρίσεων. Ένας από τους πιο συνηθισμένους παράγοντες είναι ο πυρετός, ιδιαίτερα όταν είναι υψηλός. Επίσης η έλλειψη ύπνου, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η σωματική και πνευματική καταπόνηση, το στρες και η εμμηνορρυσία στις γυναίκες. Ιδιαίτερα επικίνδυνος είναι ο συνδυασμός στέρησης ύπνου και οινοπνεύματος.
Τέλος το φως που αναβοσβήνει μπορεί να προκαλέσει σπασμούς σε άτομα με φωτοευαισθησία. Συχνά οι γονείς συμβουλεύουν τα παιδιά να αποφύγουν αθλητικές δραστηριότητες με το φόβο ενός σπασμού, ενώ είναι πολύ σύνηθες αυτό να συμβεί στο σπίτι, παρά όταν το παιδί παίζει. Όταν ο ασθενής εντοπίσει εξωγενείς εκλυτικούς παράγοντες, σκόπιμο είναι να το αναφέρει στο γιατρό γιατί πιθανόν να υπάρχουν ιδιαίτεροι τρόποι αντιμετώπισης.

16. Πώς πρέπει να συμπεριφερθούμε σε ένα μεγάλο επιληπτικό σπασμό.
Α) Τι πρέπει να κάνουμε;
Να κρατήσουμε την ηρεμία μας και να κοιτάξουμε την ώρα.
Να απομακρύνουμε αντικείμενα που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό στον ασθενή.
Να βάλουμε ένα μαξιλάρι κάτω απο το κεφάλι ή κάποιο μαλακό ρούχο.
Να βγάλουμε τα γυαλιά αν υπάρχουν και να τον γυρίσουμε πλάγια ώστε να διατηρηθούν ανοικτοί οι αεραγωγοί προς αποφυγή πνιγμονής.
Να καθαρίσουμε το σάλιο αν αυτό υπάρχει γύρω από το στόμα.
Όταν αρχίσει να συνέρχεται ή βρίσκεται σε σύγχυση να τον καθησυχάσoυμε.
Αν ο σπασμός διαρκεί θα πρέπει να ειδοποιήσουμε τον γιατρό ή εάν υπάρχει διαθέσιμο φάρμακο να το χρησιμοποιήσουμε (διαζεπάμη από το ορθό).
Β) Τι να μην κάνουμε;
Να μην επιχειρούμε μετακίνηση, ενώ ο σπασμός εξελίσσεται, εκτός εάν υπάρχει άμεσος κίνδυνος π.χ. αν ο σπασμός συμβαίνει σε έναν δρόμο που περνάνε αυτοκίνητα ή πάνω σε ένα κεφαλόσκαλο ή κοντά σε νερό κ.ά.
Να μην προσπαθήσουμε να συγκρατήσουμε τις κινήσεις
Να μην τον σηκώσουμε.
Να μην βάλουμε αντικείμενα σκληρά όπως κουτάλι ή μολύβι ανάμεσα στα δόντια, για τον κίνδυνο τραυματισμού ή τα δάκτυλά μας για να μην καταλήξουμε σε κάκωσή τους.
Να μην προσπαθήσουμε να δώσουμε νερό ή φάρμακο από το στόμα κατά τη διάρκεια του σπασμού.
Να μην τον ενοχλήσουμε την ώρα που το επεισόδιο έχει μόλις τελειώσει, αλλά να τον αφήσουμε να συνέλθει με ηρεμία και ησυχία επιβεβαιώνοντας τον ότι όλα θα πάνε καλά.
Όταν γνωρίζουμε τις κρίσεις ενός ατόμου και τη συνήθη διάρκειά τους δεν είναι απαραίτητο να καλούμε το ασθενοφόρο ή τον γιατρό, εκτός και αν. όπως προαναφέραμε o σπασμός διαρκεί πολύ.
Όσον αφορά τους μικρούς σπασμούς (εστιακούς. μυοκλονικούς κ.α.) δεν χρειάζεται συνήθως να πάρουμε μέτρα παρά μόνο εάν είναι πολύ έντονοι και έ χουν τάση για επιδείνωση και μεγάλη διάρκεια. Συνήθως η παρατήρηση των κρίσεων και η παρουσία μας δίπλα στον ασθενή είναι πιο σημαντικές από βεβιασμένες και έντονες ενέργειες.
Γ) Πότε πρέπει να κληθεί γιατρός;
Εάν ο σπασμός διαρκεί περισσότερο από το συνηθισμένο.
Εάν ένας μεγάλος σπασμός ακολουθείται από τον άλλο χωρίς ανάκτηση των αισθήσεων στο μεσοδιάστημα.
Εάν ο ασθενής χτυπήσει το κεφάλι του πέφτοντας στη έναρξη του σπασμού και δεν ανακτά τις αισθήσεις του ενώ ο σπασμός έχει ήδη σταματήσει, λογω πιθανής κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης από την πτώση.
Εάν υπάρχει τραυματισμός που δεν αντιμετωπίζεται στο σπίτι.

24. Αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά η επιληψία;
Το 70% των ασθενών που παρουσιάζουν επιληψία και παίρνουν αντιεπιληπτικά ελέγχονται πολύ ικανοποιητικά με ένα φάρμακο. Περίπου 20% βελτιώνονται με την προσθήκη δεύτερου ή τρίτου φαρμάκου και μόνο το 10% των επιληπτικών δεν ανταποκρίνονται, με αποτέλεσμα να αλλάζουν φάρμακα ή να αναζητούν άλλους τρόπους θεραπείας όπως π.χ. η χειρουργική.
Παγκοσμίως γίνονται συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης των θεραπευτικών μέσων. προσφέροντας ελπίδες για επιτυχέστερη αντιμετώπιση της ασθένειας. Στην Ελλάδα υπάρχουν όλα τα μέσα διάγνωσης και αντιμετώπισης της επιληψίας. ώστε να μην χρειάζεται η μετάβαση στο εξωτερικό, παρά μόνο για πολύ ειδικές περιπτώσεις.

26. Το παιδί με επιληψία που δεν ανταποκρίνεται στην αγωγή.
Οι περισσότεροι ασθενείς με επιληψία θα ανταποκριθούν στην αντεπιληπτική αγωγή, είτε σε μονοθεραπεία. είτε σε πολυθεραπεία.
Η επιληψία μπορεί να μην ανταποκρίνεται διότι:
Το φάρμακο δεν είναι το σωστό.
Η δοσολογία είναι μικρότερη αυτής που το παιδί χρειάζεται.
Το φάρμακο δεν δίδεται σωστά. (π.χ. οι γονείς θρυματίζουν κάποια χάπια ενώ δεν πρέπει),
Τα διάφορα φάρμακα που παίρνει το παιδί αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και δεν λειτουργούν σωστά.
Το παιδί δεν παίρνει τα φάρμακο.
Η επιληψία είναι ανθεκτική στην αγωγή.
Στην τελευταία αυτή περίπτωση είναι σημαντικό να σκεφθούμε άλλους τρόπους αντιμετώπισης όπως χειρουργική θεραπεία και άλλα.

27. Συνοδεύεται η επιληψία από Ψυχοκινητικη καθυστέρηση και διαταραχή συμπεριφοράς;
Από πολύ παλιά, όταν οι άνθρωποι δεν γνώριζαν τις αιτίες της επιληψίας, την είχαν κατατάξει ανάμεσα στις ψυχιατρικές παθήσεις. Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι κρίσεις οφείλονται σε μία διαταραχή του εγκεφάλου με αποτέλεσμα να μην θεωρείται πια νόσος του πνεύματος.
Ο μεγαλύτερος αριθμός των ασθενών δεν παρουσιάζει ούτε ψυχικές διαταραχές ούτε χαμηλή νοημοσύνη. Τα παιδιά και οι έφηβοι που πάσχουν από επιληψία μπορούν να παρακολουθούν κανονικό σχολείο χωρίς δυσκολίες. Όπως και στον υπόλοιπο πληθυσμό συναντά κανείς υψηλής, μέτριας ή χαμηλής νοημοσύνης πάσχοντες από επιληψία.
Άλλωστε η ιστορία έδειξε ότι σπουδαίοι άνθρωποι όπως πολιτικοί (Μέγας Αλέξανδρος, Καίσαρας), μουσικοί (Παγκανίνι), συγγραφείς (Μπάίρον, Ντοστογιέφσκι). ερευνητές (Νόμπελ), ζωγράφοι(Βαν Γκογκ), φιλόσοφοι (Σωκράτης) και πολλοί άλλοι διακρίθηκαν παρά το γεγονός ότι έπασχαν από επιληψία.
Παρά ταύτα πρέπει να αναφερθεί ότι σ'ένα ποσοστό 10-20% υπάρχουν διαταραχές νοημοσύνης ή συμπεριφοράς.
Οι συχνότερες αιτίες είναι:
Βαριά εγκεφαλική βλάβη από προγεννητικά, περιγεννητικά ή μεταγεννητικά αίτια
. Εξελισσόμενες (νευροεκφυλιστικές) εγκεφαλικές παθήσεις.
. Δυσμενείς περιβαλλοντικοί παράγοντες π.χ.. υπερπροστασία κακές διαπροσωπικές σχέσεις στην οικογένεια κ.ά.
.Συνεχώς επαναλαμβανόμενες επιληπτικές κρίσεις, που προκαλούν διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας, με αποτέλεσμα μείωση της μνήμης ευερεθιστότητα, επιβράδυνση των αντιδράσεων κ.α.

28. Ποιά προβλήματα έχει ένα παιδί με επιληψία στον παιδικό σταθμό και σχολείο;
Ως γνωστόν η καλύτερη παιδαγωγική προετοιμασία όλων των παιδιών για το κανονικό σχολείο επιτυγχάνεται όταν αυτό προηγουμένως έχει παρακολουθήσει ένα παιδικό σταθμό. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά που πάσχουν από επιληψία ειδικότερα όταν με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή έχουν οι σπασμοί τους σημαντικά βελτιωθεί ή σταματήσει. Θα πρέπει ωστόσο να ενημερωθεί η βρεφονηπιαγωγός για την ασθένεια του παιδιού και τις πιθανές διαταραχές συμπεριφοράς που αυτό μπορεί να παρουσιάζει. Τα παιδιά που εμφανίζουν έντονη νευρικότητα και ανησυχία αρχικά πρέπει να παραμένουν για λίγες ώρες στο σταθμό προσαρμοζόμενα σταδιακά στο περιβάλλoν. Παιδιά με ψυχονοητική καθυστέρηση είναι καλό να παρακολουθούν ειδικό παιδικό σταθμό, όπου οι ομάδες των παιδιών είναι πολύ μικρές, η νηπιαγωγός μπορεί να τα φροντίζει περισσότερο, ν' απασχολείται μαζί τους λόγω και των ειδικών γνώσεων και εμπειριών που διαθέτουν σε θέματα παιδιών με ειδικά προβλήματα. Το αυτό ισχύει και για το σχολείο. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει, ότι τα παιδιά με επιληψία με φυσιολογική ψυχοκινητική εξέλιξη όταν αναπτύσουν πνευματική δραστηριότητα εμφανίζουν μικρότερο αριθμό σπασμών.
Σκόπιμο είναι βέβαια ν' αποφεύγεται κάθε υπερβολή.
Τα σημαντικότερα προβλήματα που εμφανίζονται στο σχολείο είναι:
. έντονη ανησυχία σε σημείο πολλές φορές ν' ενοχλούνται τα υπόλοιπα παιδιά.
. βραδύτητα στην εκτέλεση εντολών μ' αποτέλεσμα να μην προλαβαίνουν τις σχολικές τους υποχρεώσεις.
. διάσπαση συγκέντρωσης προσοχής.
. γρήγορη κόπωση.
Τα προβλήματα αυτά πρέπει οι γονείς να συζητούν με τους εκπαιδευτικούς προς όφελος του παιδιού.
Ωστόσο 30% όλων των παιδιών με επιληψία δεν είναι ικανά να παρακολουθήσουν ένα κανονικό σχολείο. Το γεγονός αυτό βέβαια δεν επιθυμούν οι γονείς για να μην μειονεκτεί το παιδί τους έναντι των υπολοίπων συμμαθητών του. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι περισσότερο νιώθει μειονεκτικά και ταλαιπωρείται, όταν το αποτέλεσμα της πρoσπάθειάς του - παρά την επιπλέον βοήθεια στο σπίτι- είναι στο σχολείο αρνητικό. Έτσι το παιδί είναι απογοητευμένο, φοβισμένο δεν επιθυμεί να συνεχίσει την προσπάθειά του, ενώ σε ένα ειδικό σχολείο μπορεί να έχει πολύ καλή επίδοση και να νιώθει και τι ίδιο ευχαριστημένο. Σημαντικό είναι πάντως να ενημερώνεται ο δάσκαλός του σχολείου για την πάθηση του παιδιού για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τυχόν απρόοπτες καταστάσεις και να δείξουν κατανόηση στις τυχόν ιδιαιτερότητες.

29. Επιτρέπονται τα σπορ;
Η σημασία του παιχνιδιού και γενικά των σπορ στη ανάπτυξη και ανάδειξη των ικανοτήτων του παιδιού, είναι πλέον σ' όλους γνωστή. Φυσικά δεν εξαιρείται το παιδί με επιληψία. το οποίο με το παιχνίδι αποκτά περισσότερη αυτοπεποίθηση με αποτέλεσμα πιο υπεύθυνη συμπεριφορά και πιο αποτελεσματική θεραπεία. Υπάρχουν βέβαια κάπoιες βασικές οδηγίες που αφορούν σε πρώτη γραμμή την αποφυγή κινδύνου να τραυματισθεί το παιδί ιδιαίτερα στο κεφάλι, αν κατά τη διάρκεια της άθλησης συμβεί κάποιος επιληπτικός σπασμός. Οι υπερβολές σε ορισμένα σπορ μπορεί να είναι επικίνδυνες για την εμφάνιση κρίσεων.
Πάντως όταν σ' ένα παιδί σχολικής ηλικίας εμφανισθούν για πρώτη φορά κρίσεις καλό είναι για 2-3 μήνες να αποφευχθούν ορισμένα αθλήματα π.χ. κολύμβηση.
Στη συνέχεια ισχύουν οι ακόλουθοι κανόνες:
Κολύμβηση: Αυτή επιτρέπεται μόνον υπό την επιτήρηση ενηλίκου, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κολύμβηση σε ανοιχτή θάλασσα αλλά και στη πισίνα, ενώ συνίσταται επίβλεψη ακόμη και όταν το παιδί βρίσκεται στην μπανιέρα. Γενικώς πρέπει να αποφεύγονται τα μακροβούτια και οι καταδύσεις.
Ποδηλασία: Επιτρέπεται εφόσον ο ασθενής είναι ελεύθερος σπασμών για 3-6 μήνες έτσι ώστε να μην θέτει σε κίνδυνο τον εαυτό του και τους άλλους. Όλα τα παιδιά πρέπει να φέρουν προστατευτικό κράνος στο κεφάλι και να αποφεύγουν τους πολυσύχναστους δρόμους.
Χειμερινά σπορ: Σπορ όπως σκι είναι επιτρεπτά αρκεί να αποφεύγεται η πτώση από ύψος. Και οι παγοδρομίες επιτρέπονται αρκεί να υπάρχει προφύλαξη της κεφαλής με κράνος.
Ενόργανος γυμναστική: Επίπονες και επικίνδυνες ασκήσεις και συνεχείς προπονήσεις με σκοπό τον πρωταθλητισμό πρέπει να συζητώνται με το θεράποντα. Γενικά πρέπει να αποφεύγονται αθλήματα όπως μποξ, ιππασία, δισκοβολία, πέταμα με ανεμόπτερο, ράλι με μοτοσικλέτα ή αυτοκίνητο.

30. Επιτρέπεται η τηλεόραση;
Στην φωτοκινητική επιληψία η γρήγορη και έντονη εναλλαγή της εικόνας της τηλεόρασης προκαλεί σπασμούς. Η διάγνωση τίθεται εύκολα με το ΗΕΓ.
Στις περιπτώσεις αυτές η τηλεόραση πρέπει να περιορίζεται ή και να αποφεύγεται και να λαμβάνονται οπωσδήποτε οι παρακάτω προφυλάξεις:
. Να τοποθετείται η συσκευή τουλάχιστόν 3 μέτρα μακριά και να είναι στο ίδιο επίπεδο με τα μάτια
. Μέσα στο δωμάτιο να υπάρχει διάχυτο φως και καλύτερα μία μικρή λάμπα πάνω από τη συσκευή της τηλεόρασης.
. Να αποφεύγεται η γρήγορη αλλαγή των καναλιών, να προτιμάται το τηλεκοντρόλ. και μάλιστα με κλείσιμο του ενός ματιού. Υπάρχουν ειδικά γυαλιά για την τηλεόραση, ενώ τα γυαλιά ηλίου δεν είναι βοηθητικά. Τα γυαλιά της τηλεόρασης χρησιμοποιούνται μαζί μ' ένα ειδικό φίλτρο που τοποθετείται πάνω στην οθόνη της τηλεόρασης έτσι ώστε τα φωτεινά ερεθίσματα να εισέρχονται μόνο από το ένα μάτι. Στην ουσία το αυτό επιτυγχάνεται κι αν το παιδί την ώρα της τηλεθέασης καλύψει το ένα μάτι του.
. Μικρή συσκευή τηλεόρασης είναι προτιμότερη από μία μεγάλη. Σε όλες τις άλλες μορφές επιληψίας ισχύει ότι και για τα υγιή παιδιά. Δηλαδή, οι υπερβολές ν' αποφεύγονται και τα παιδιά ποτέ αργά το βράδυ να μην παρακολουθούν τηλεοπτικά προγράμματα.

31. Προκαλούν επιληπτικούς σπασμούς τα Video-παιχνίδια;
Τα τελευταία χρόνια έγινε σημαντική έρευνα γύρω από την επίδραση των Videο-παιχνιδιών και έδειξε ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος από αυτά στο παιδί με επιληψία. Αν το παιδί είναι φωτοευαίσθητο, είναι προτιμότερο να παίζει παιχνίδια σε κανονική οθόνη computer ή στις ειδικές κονσόλες για τα παιχνίδια αυτά, παρά στην οθόνη της τηλεόρασης.

32. Επιτρέπονται τα computer;
Τα κομπιούτερ και η τηλεόραση δεν λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο και τα φωτεινά ερεθίσματα που παρέχουν δεν έχουν τις ίδιες ιδιότητες. Επομένως το παιδί με επιληψία μπορεί να χρησιμοποιεί computer υπό την προϋπόθεση ότι η οθόνη είναι ενδεδειγμένη για το computer και όχι μία κοινή οθόνη τηλεόρασης. Αν και σ' αυτή την περίπτωση οι γονείς δεν αισθάνονται ασφάλεια, τότε μπορεί να χρησιμοποιήσουν οθόνη LCD (Liquid Crystal Display) που είναι απολύτως ασφαλής.

33. Επιτρέπεται η Ντίσκο;
Τα φωτορυθμικά της ντίσκο μπορεί να προκαλέσουν σπασμούς σε μερικά φωτοευαίσθητα νεαρά άτομα, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με ζέστη, θόρυβο, ξενύχτι. σωματική κόπωση και οινοπνευματώδη. Στην πραγματικότητα υπάρχει ένας συγκεκριμένος τύπος φωτορυθμiκών (strobe lights) που προκαλούν σπασμούς σε φωτοευαίσθητο άτομο. Αν μία disco χρησιμοποιεί τέτοια φώτα είναι καλύτερο ν' αποφεύγεται. Επίσης αν ένα άτομο εκτεθεί αιφνίδια σε φωτορυθμικά που του προκαλούν ενόχληση μπορεί να μειώσει την ευαισθησία του και να προστατεύσει τον εαυτό του καλύπτοντας με το χέρι το ένα μάτι.

38.Τι κάνουμε όταν το παιδί επαναστατεί στη λήψη φαρμάκων;
Ίσως το φάρμακο να έχει άσχημη γεύση. Σ' αυτές τις περιπτώσεις το μέλι, η μαρμελάδα ο χυμός ακόμη και το γάλα ή τσάϊ μπορούν να βοηθήσουν
Μερικές φορές τα χάπια που έχουν γραφτεί από τον γιατρό είναι μεγάλα και δυσκολεύουν το παιδί να τα καταπιεί. Η αλλαγή τους σε σιρόπι είναι αναγκαία.
Πολλά παιδιά δεν θέλουν να πάρουν τα φάρμακά τους γιατί ακούν από τους γονείς, ότι αυτά είναι επικίνδυνα και έχουν επιπλοκές. Άλλοτε πάλι γιατί η σχέση μαζί τους είναι διαταραγμένη και μ' αυτόν τον τρόπο θέλουν να τους τιμωρήσουν μη ικανοποιώντας τη επιθυμία τους.
Είναι λοιπόν σημαντικό οι γονείς να ξεπεράσουν οι ίδιοι τους φόβους τους απέναντι στα φάρμακα και ν' αντιμετωπίζουν τη διαδικασία της χορήγησής τους χωρίς υπερβολές και ανασφάλεια.

45. Τι πρέπει να γνωρίζουν οι παιδαγωγοί;
Αν οι κρίσεις συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, είναι σκόπιμο να πληροφορήσουμε όσους είναι επιφορτισμένοι με την ημερήσια φροντίδα του παιδιού. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν η διάγνωση έχει γίνει πρόσφατα και η πιθανότητα υποτροπής των κρίσεων είναι μεγάλη. Ο παιδαγωγός πρέπει να γνωρίζει πώς είναι οι κρίσεις του παιδιού έτσι ώστε να τις αναγνωρίσει και να ειδοποιήσει τους γονείς. Αν δοθεί φαρμακευτική αγωγή ο παιδαγωγός / θα πρέπει να πληροφορηθεί για πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου π.χ. υπνηλία οι οποίες ίσως να επηρεάσουν την επίδοση του παιδιού στο σχολείο.
Θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι αρκετές φορές η αντιμετώπιση εκ μέρους των παιδαγωγών δεν είναι η πρέπουσα και ενδεδειγμένη, συνήθως γιατί δεν έχουν εκπαιδευθεί σωστά πάνω στα θέματα υγείας των παιδιών και λιγότερο συχνά γιατί αντιμετωπίζουν το θέμα με αρνητισμό και ευθυνοφοβία. Ο γονέας στην περίπτωση αυτή πρέπει να ζητήσει τη βοήθεια του γιατρού του παιδιού του ο οποίος γραπτά ή προφορικά θα δώσει τις αναγκαίες εξηγήσεις και πληροφορίες.
Αν οι κρίσεις του παιδιού είναι πλήρως ελεγμένες ή μόνον νυκτερινές ο γονέας αφού συζητήσει και με το γιατρό του, μπορεί να αποφασίσει να μην ανακοινώσει το θέμα στο σχολείο.

Δρ Αντιγόνη Σιρίγου Παπαβασιλείου (παιδίατρος νευρολόγος)

και Δρ Αλεξάνδρα Νικολάου Παπαναγιώτου(παιδίατρος κοινωνικης ιατρικής)

20-02-2004

--------------------------------

-------------------------------

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΕΠΙΛΗΨΙΑ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

1. Εισαγωγή
2. Τι είναι η Επιληψία ;
3. Ποια είναι τα συμπτώματα της Επιληψίας ;
4. Που οφείλεται η Επιληψία ;
5. Είναι κληρονομική η Επιληψία ;
6. Υπάρχει ένα μόνον είδος Επιληψίας ;
7. Κάποιος που θα παρουσιάσει ένα επεισόδιο σπασμών πάσχει αναγκαστικά από Επιληψία ;

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

1. Είναι ή προκαλεί νοητική καθυστέρηση η Επιληψία ;

2. Πως μπαίνει η διάγνωση της Επιληψίας ;

3. Πως αντιμετωπίζεται η Επιληψία ;

4. Εκτός από τα φάρμακα υπάρχουν άλλοι τρόποι αντιμετώπισης της Επιληψίας ;

5. Ποια είναι η μακροπρόθεσμη εξέλιξη ενός παιδιού με Επιληψία;

6. Ποιες είναι οι πρώτες βοήθειες που μπορούμε να προσφέρουμε σε κάποιον που παθαίνει ένα επεισόδιο σπασμών ;

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

1. Εισαγωγή

Η Επιληψία είναι ένα συχνό νευρολογικό πρόβλημα. Υπολογίζεται ότι περίπου 0,5 – 1,0 % του γενικού πληθυσμού πάσχει από ενεργό Επιληψία. Για την πατρίδα μας με τα 10.000.000 περίπου κατοίκων αυτό σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή υπάρχουν μεταξύ μας 50.000 – 100.000 άνθρωποι που πάσχουν από ενεργό Επιληψία. Ο αριθμός αυτός γίνεται μάλιστα πολύ μεγαλύτερος εάν προσθέσουμε και εκείνους που έπασχαν από Επιληψία σε μια προηγούμενη φάση της ζωής τους αλλά τώρα πια έχουν θεραπευθεί οριστικά. Αν και η Επιληψία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία είναι πολύ πιο συνηθισμένο οι αρχικές της εκδηλώσεις να εμφανιστούν κατά την παιδική ή την εφηβική ηλικία. Το πρόβλημα λοιπόν της Επιληψίας έχει ιδιαίτερη σημασία για αυτές τις ηλικίες.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η Επιληψία είναι αναγκαστικά μια ισόβιας διάρκεια ασθένεια, η πραγματικότητα όμως είναι ότι σε ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών η ασθένεια αφού εμφανιστεί για λίγα χρόνια στην συνέχεια θα μπει σε οριστική ύφεση, με απλά λόγια θα ξεπεραστεί. Αυτό είναι πολύ πιο πιθανό στις παιδικές μορφές της Επιληψίας. Η διάρκεια της επιληψίας εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την αιτία της και η πιθανότητα ύφεσης είναι σημαντικά μεγαλύτερη εάν η αιτιολογία της είναι ιδιοπαθής ( δες παρακάτω ).

Στο ενημερωτικό αυτό άρθρο, που έχει δύο μέρη, παρουσιάζονται με μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων ορισμένες γενικού χαρακτήρα πληροφορίες σχετικά με την Επιληψία με έμφαση στην παιδική και εφηβική ηλικία. Επειδή όμως κάθε ασθενής με Επιληψία έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μόνον η συζήτηση με τον θεράποντα γιατρό μπορεί να δώσει ακριβείς απαντήσεις σε κάθε απορία.

2. Τι ακριβώς είναι η Επιληψία ;

Η Επιληψία είναι μια διαταραχή της λειτουργίας των ηλεκτρικών κυκλωμάτων του ανθρώπινου εγκέφαλου που οδηγεί στην περιστασιακή εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων.

Ηλεκτρικά σήματα

Τα τρισεκατομμύρια κύτταρα του εγκεφάλου ( οι νευρώνες ) έρχονται σε επαφή μεταξύ τους και επικοινωνούν χρησιμοποι-ώντας ηλεκτρικά και χημικά σήματα ( με την χρήση χημικών ουσιών που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές).Υπό φυσιολο-γικές συνθήκες η ηλεκτροχημική αυτή δραστηριότητα είναι απόλυτα ελεγχόμενη και ισορροπημένη και εξυπηρετεί όλες τις φυσιολογικές δραστηριότητες του ανθρώπινου εγκέφαλο (σκέψεις, συναισθήματα, κίνηση, συντονισμός των υπόλοι-πων οργάνων του σώματος κλπ).

Εάν για οποιοδήποτε λόγο η ηλεκτροχημική αυτή δραστηριότητα χάσει την ισορροπία της, δημιουργούνται ανεξέλεγκτες ηλεκτρικές εκφορτίσεις μέσα στον εγκέφαλο και τότε μπορεί να προκληθούν κρίσεις Επιληψίας.

Μια απλοϊκή αλλά παραστατική αναλογία είναι η «παρομοίωση» της Επιληψίας με ένα περίπλοκο ηλεκτρικό πίνακα του οποίου ορισμένα καλώδια ή ασφάλειες είναι ελαττωματικά και έχουν την τάση να βραχυκυκλώνουν. Ένα βραχυκύκλωμα στον πίνακα θα «ρίξει» τον γενικό διακόπτη ενώ ένα βραχυκύκλωμα στα εγκεφαλικά κυκλώματα θα προκαλέσει μια επιληπτική κρίση.

3. Ποια είναι τα συμπτώματα της Επιληψίας ;

Η κύρια εκδήλωση της Επιληψίας είναι οι επιληπτικές κρίσεις. Ανάλογα με το είδος και την βαρύτητα της Επιληψίας οι κρίσεις μπορεί να εμφανίζονται από εξαιρετικά σπάνια έως πολύ συχνά. Στο μεσοδιάστημα των κρίσεων το άτομο είναι κατά κανόνα φυσιολογικό και δεν υπάρχουν άλλες εκδηλώσεις που να δείχνουν ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας. Ο κρίσεις μπορεί να εμφανίζονται τόσο στην διάρκεια της εγρήγορσης όσο και στην διάρκεια του ύπνου. Συνήθως εμφανίζονται απροειδοποίητα και χωρίς καμία εξωτερική αφορμή ενώ λιγότερο συχνά συγκεκριμένοι εξωτερικοί παράγοντες, που ονομάζονται εκλυτικοί παράγοντες, μπορεί να είναι η αφορμή – και όχι η αιτία – για μια κρίση σε άτομα που ήδη έχουν την σχετική προδιάθεση. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι η χρήση οινοπνευμα-τωδών ποτών, η στέρηση του ύπνου (παρατεταμένο ξενύχτι) και η έκθεση σε επαναλαμβανόμενα φωτεινά ερεθίσματα (τηλεόραση, ρυθμικά φώτα σε discotheques, χώρους διασκέδασης κλπ ). Ειδικά στα παιδιά σαν εκλυτικός παράγοντας μπορεί να λειτουργήσει και μια συνηθισμένη ασθένεια με ή χωρίς πυρετό.

Υπάρχουν πολλά είδη επιληπτικών κρίσεων με εκδηλώσεις που είναι μεταξύ τους τελείως διαφορετικές. Οι επιστήμονες και οι απλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν συχνά διαφορετικούς όρους για να περιγράψουν μια κρίση και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση. Η σύγχυση επιτείνεται περισσότερο από την μη προσεκτική χρήση, από ιατρούς και γονείς, του όρου «σπασμοί» όταν αναφέρονται σε κάθε είδος και μορφή επιληπτικής κρίσης ενώ η ορθή χρήση του όρου αυτού πρέπει να περιορίζεται μόνον στις γενικευμένες τονικοκλονικές κρίσεις ( δες αμέσως παρακάτω ). Η εξοικείωση λοιπόν με τα συνηθέστερα είδη των επιληπτικών κρίσεων και τις λέξεις-όρους που χρησιμοποιούμε για να αναφερθούμε σε αυτές είναι σημαντική.

Τα είδη των επιληπτικών κρίσεων

Οι επιστήμονες ταξινομούν τις κρίσεις σε δυο μεγάλες ομάδες: τις εστιακές ( ή μερικές ) και τις γενικευμένες επιληπτικές κρίσεις.

Α. Στις εστιακές κρίσεις η ηλεκτρική εκφόρτιση περιορίζεται σε μια μόνον περιοχή του εγκεφάλου και οι εκδηλώσεις εξαρτώνται από την δραστηριότητα που, υπό φυσιολογικές συνθήκες, έχει αυτή η περιοχή. Ανάλογα με την περιοχή του εγκεφάλου στην οποία συμβαίνει η επιληπτική εκφόρτιση οι εκδηλώσεις μπορεί να είναι κινητικές ( ρυθμικές συσπάσεις ενός ή και των δύο άκρων της μιας μόνον πλευράς του σώματος ή του μισού προσώπου ), αισθητικές ( μούδιασμα ενός άκρου ή μιας ολόκληρης πλευράς του κορμιού ), αισθητηριακές ( διαταραγμένη ή αλλοιωμένη όραση ή ακοή ή όσφρηση ), ή ψυχικές ( εδώ περιλαμβάνονται διάφορα περίεργα αισθήματα, σύγχυση, παραισθήσεις και άλλες εκδηλώσεις ).

Το επίπεδο συνείδησης του ασθενούς ( δηλαδή η ικανότητα του να αντιλαμβάνεται και να επικοινωνεί με το περιβάλλον του ) στην διάρκεια μιας εστιακής κρίσης μπορεί να μην επηρεάζεται καθόλου οπότε μιλάμε για απλές εστιακές κρίσεις, ή να επηρεάζεται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό οπότε μιλάμε για σύνθετες εστιακές κρίσεις. Στην διάρκεια μιας σύνθετης εστιακής κρίσης ο ασθενής δείχνει σαν «χαμένος», σαν να ζει μια ονειρική κατάσταση, μπορεί να κινείται χωρίς σκοπό ή να έχει αυτοματισμούς. Αυτοματισμούς ονομάζουμε κάποιες στερεότυπες κινήσεις που αν και μοιάζουν ότι γίνονται με την θέληση του ασθενούς γίνονται τελείως ασυνείδητα. Για παράδειγμα μπορεί να «τρίβει» τα χέρια του ή την κοιλιά του, να εξακολουθεί να περπατά ή να γράφει ή να κάνει όποια κίνηση έκανε προηγουμένως χωρίς όμως συναίσθηση.

Είναι φανερό ότι ένας ασθενής με απλή εστιακή κρίση έχει πλήρη συναίσθηση του τι του συμβαίνει και μπορεί αργότερα να το περιγράψει με ακρίβεια. Για τον λόγο αυτό μια τέτοια κρίση αναφέρεται πολλές φορές και σαν «αύρα», δηλαδή μια προειδοποίηση για επερχόμενη κρίση. Αντίθετα στην διάρκεια μιας σύνθετης εστιακής κρίσης ο ασθενής δεν έχει καθόλου ή έχει πολύ περιορισμένη αντίληψη των γεγονότων και δύσκολα μπορεί αργότερα να περιγράψει τι του συνέβη.

Β. Στις γενικευμένες κρίσεις η ηλεκτρική εκφόρτιση των νευρικών κυττάρων αφορά όλο τον εγκέφαλο και στην διάρκεια τους υπάρχει πλήρης απώλεια της συνείδησης του ασθενούς. Υπάρχου διάφοροι τύποι γενικευμένων κρίσεων, οι πιο συνηθισμένοι είναι οι εξής :

1. Γενικευμένη τονικοκλονική κρίση: Η έναρξη είναι αιφνίδια, το άτομο συνήθως πέφτει κάτω, υπάρχει ένα γενικευμένο σφίξιμο του κορμιού ( τονική φάση ) που ακολουθείται από ρυθμικές, έντονες συσπάσεις όλων των άκρων ( κλονική φάση). Τα μάτια είναι ανοιχτά και γυρισμένα προς τα επάνω ( βολβοστροφή ), το στόμα σφιχτά κλειστό, η αναπνοή βγαίνει με ρόγχο, το πρόσωπο και τα χείλη κυανώνονται ( μπλαβίζουν ) λόγω πτωχής οξυγόνωσης. Μπορεί να υπάρχουν σιελόρροια καθώς και απώλεια ούρων ή/και κοπράνων. Αυτού του είδους η κρίση συχνά ονομάζεται και επεισόδιο σπασμών ή κρίση τύπου grand mal ( παλιότερος όρος που η χρήση του καλό είναι να αποφεύγεται ).

Μια γενικευμένη τονικοκλονική κρίση συνήθως διαρκεί λίγο ( 1-5 λεπτά ) και ακολούθως το άτομο αρχίζει να συνέρχεται αλλά είναι συγχυτικό ή διεγερτικό. Συνήθως θέλει να κοιμηθεί και όταν ξυπνά είναι καλά ή έχει πονοκέφαλο. Η φάση αυτή ονομάζεται μετακρισική φάση και κρατά από λίγα λεπτά μέχρι και λίγες ώρες. Είναι πολύ σημαντικό να μην συγχέουμε την ίδια την κρίση με την μετακρισική φάση γιατί ενώ η πρώτη χρειάζεται κάποια ειδικά μέτρα αντιμετώπισης η δεύτερη δεν έχει ανάγκη τέτοιων μέτρων.

Αναφέρθηκε ήδη ότι μια γενικευμένη τονικοκλονική κρίση κρατά συνήθως λίγα λεπτά. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις η διάρκεια της κρίσης παρατείνεται και αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερο κίνδυνο για τον ασθενή. Εάν η κρίση διαρκέσει άνω των 30 λεπτών ( προκειμένου για παιδιά ) ή άνω της 1 ώρας ( προκειμένου για ενήλικες ) τότε ονομάζεται επιληπτική κατάσταση ή status epilepticus. Πρόκειται για την σοβαρότερη μορφή επιληπτικής κρίσης και ο ασθενής έχει άμεση ανάγκη ιατρικής βοήθειας σε καλά εξοπλισμένο Νοσοκομείο.

2. Αφαιρέσεις: Παρατηρούνται συνήθως στα παιδιά, έχουν διάρκεια συνήθως μικρότερη των 30 δευτερολέπτων και χαρακτηρίζονται από την τελείως ξαφνική διακοπή κάθε είδους δραστηριότητας, πλήρη αδυναμία επαφής με το περιβάλλον, πρόσωπο με «χαμένη» έκφραση και απλανές βλέμμα. Το επεισόδιο τελειώνει απότομα και το παιδί συνεχίζει την προηγούμενη δραστηριότητα του ( πχ. την συνομιλία του με κάποιον άλλο ), χωρίς μετακρισική φάση και χωρίς να έχει αντιληφθεί το παραμικρό από ότι συνέβη. Συνήθως οι αφαιρέσεις επαναλαμβάνονται πολλές φορές ( δεκάδες ή και εκατοντάδες ) την ημέρα.

Είναι σημαντικό να μην παρερμηνευθούν ως αφαιρέσεις οι συνηθισμένες περιπτώσεις απλής αφηρημάδας όπου το παιδί έχοντας αφιερώσει κάπου άλλου την προσοχή του ( παρακολουθεί τηλεόραση, παίζει κάποιο παιχνίδι ή απλά ρεμβάζει ) δεν ανταποκρίνεται άμεσα όταν το καλεί ο γονιός. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχει ποτέ διακοπή κάποιας ενεργητικής δραστηριότητας που έκανε το παιδί ( μίλαγε, έτρωγε, περπάταγε κλπ).

3. Μυοκλονικές κρίσεις: Πρόκειται για ένα στιγμιαίο τίναγμα ή «τράνταγμα» ενός ή όλων των άκρων ή όλου του κορμιού. Θυμίζουν το απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο των μυοκλονικών συσπάσεων που εμφανίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι στην αρχική φάση του ύπνου τους.

4. Ατονικές κρίσεις: Πρόκειται για ξαφνική απώλεια του μυϊκού τόνου που οδηγεί το άτομο να καταρρεύσει στο έδαφος, χωρίς προσπάθεια να προστατευθεί, και σχεδόν άμεση ανόρθωση του με τις δικές του δυνάμεις. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή από έναν τρίτο που συχνά χρησιμοποιεί την παρομοίωση ότι ο ασθενής «έπεσε κάτω σαν ένα σακί πατάτες»

Γ. Μια εστιακή κρίση ( απλή ή σύνθετη ) μπορεί να εξελιχθεί σε γενικευμένη τονικοκλονική κρίση. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για δευτερογενώς γενικευμένη κρίση.

Για να ταξινομηθεί μια επιληπτική κρίση ο γιατρός στηρίζεται αφ’ ενός στις πληροφορίες που θα κατορθώσει να συλλέξει για τον ακριβή τρόπο με το οποίο εκδηλώθηκε η κρίση και αφ’ ετέρου από τα ευρήματα του Ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος. Να σημειωθεί όμως ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι επιληπτικές κρίσεις παραμένουν αταξινόμητες γιατί ο γιατρός δεν έχει επαρκείς πληροφορίες ( συνήθως μαρτυρίες τρίτων προσώπων ) ώστε να μπορέσει να τις ταξινομήσει με ακρίβεια. Αυτό κάνει αμέσως φανερό πόσο μεγάλη σημασία έχουν οι πληροφορίες που θα δώσει ο γονιός ή κάποιος άλλος για τις ακριβείς εκδηλώσεις μιας επιληπτικής κρίσης. Ιδιαίτερα μεγάλη σημασία έχει ο τρόπος που ξεκινά μια κρίση , δηλαδή η αρχική της φάση.

4. Που οφείλεται η Επιληψία ;

Τα αίτια της επιληψίας είναι πολλά και διαφορετικά. Κάθε είδους βλάβη η δυσλειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσει την νόσο της Επιληψίας. Ένας απλός τρόπος να ταξινομήσουμε τα κυριότερα και συνηθέστερα αίτια της Επιληψίας είναι ο εξής:

Α. Συγγενείς ( δηλαδή εκ γενετής ) ανωμαλίες της διάπλασης του εγκεφάλου: Διάφοροι, γνωστοί ή άγνωστοι, παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου στην φάση της εμβρυϊκής ζωής. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα κάποιας μορφής εγκεφαλική δυσπλασία που μπορεί να προκαλέσει διάφορα νευρολογικά προβλήματα, μεταξύ των οποίων και επιληψία, που θα εμφανιστούν είτε αμέσως μετά την γέννηση του παιδιού είτε αρκετά αργότερα. Ορισμένα από τα γνωστά αίτια συγγενών ανωμαλιών του εγκεφάλου είναι οι διάφορες χρωμοσωμικές ανωμαλίες ( πχ. σύνδρομο Down ), άλλα γενετικά αίτια καθώς και συγκεκριμένες λοιμώξεις της μητέρας ( ερυθρά, ιλαρά, τοξοπλάσμωση, έρπητας, σύφιλη )

Β. Βλάβες του εγκεφάλου που μπορεί να συμβούν στην φάση του τοκετού ή στην διάρκεια του πρώτου μήνα ζωής του νεογέννητου παιδιού. Συνηθισμένα παραδείγματα τέτοιων βλαβών είναι η σχετική έλλειψη οξυγόνου ( περιγεννητική ασφυξία), η εγκεφαλική αιμορραγία, η νεογνική μηνιγγίτιδα και εγκεφαλίτιδα, διαταραχές της στάθμης της γλυκόζης και των ηλεκτρολυτών του αίματος καθώς και κάθε άλλη σοβαρή πάθηση του οργανισμού που μπορεί να επηρεάσει και τον εγκέφαλο. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να εμφανιστούν σε κάθε νεογέννητο είναι όμως συνηθέστερα στα παιδιά που γεννήθηκαν πρόωρα.

Γ. Κάθε είδους σοβαρή βλάβη του εγκεφάλου που μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε περίοδο της ζωής από εξωτερικούς παράγοντες. Συνηθέστεροι παράγοντες είναι οι λοιμώξεις του Νευρικού Συστήματος – μηνιγγίτιδα και εγκεφαλίτιδα – καθώς και μια βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Να σημειωθεί εδώ ότι οι πολύ συνηθισμένες πτώσεις και χτυπήματα στο κεφάλι που αναφέρονται σε όλα σχεδόν τα παιδιά ποτέ δεν προκαλούν Επιληψία. Απαιτείται ιδιαίτερα σοβαρή κάκωση του εγκεφάλου για να υπάρξει ενδεχόμενο εμφάνισης μετατραυματικής Επιληψίας

Δ. Επιληψία μπορεί να εμφανιστεί στα πλαίσια διάφορων γενικότερων νευρολογικών παθήσεων που εκδηλώνονται είτε στην παιδική ηλικία είτε στην ενήλικο ζωή. Στην παιδική ηλικία οι διάφορες διαταραχές του μεταβολισμού ( μεταβολικά νοσήματα ), οι όγκοι του εγκεφάλου και τα διάφορα εκφυλιστικά νοσήματα του Νευρικού Συστήματος μπορεί να συνοδεύονται από επιληψία ενώ στην ενήλικη ζωή τα αγγειακά επεισόδια, η νόσος του Alzheimer, οι όγκοι και άλλα «νοσήματα φθοράς» του γηράσκοντος εγκεφάλου μπορούν να προκαλέσουν Επιληψία. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για δευτεροπαθή ή συμπτωματική Επιληψία καθώς η πρωταρχική διαταραχή είναι άλλη και η Επιληψία αποτελεί απλώς μια κατάσταση που την συνοδεύει

Ε. Σε πολλές περιπτώσεις καμιά από τις αιτίες που προαναφέρθηκαν δεν μπορεί να διαπιστωθεί ακόμα και μετά τον πιο πλήρη εργαστηριακό έλεγχο που μπορεί να γίνει. Σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για ιδιοπαθή ή πρωτοπαθή Επιληψία. Με απλά λόγια δεν μπορούμε να εντοπίσουμε καμία αιτία για την Επιληψία. Αυτή η αδυναμία «εξήγησης» του προβλήματος δημιουργεί εύλογα μια δυσφορία στον ίδιο τον ασθενή ή τους γονείς του αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι η διαπίστωση ότι η Επιληψία είναι ιδιοπαθής πρέπει να θεωρηθεί μάλλον ευχάριστο νέο καθώς κατά κανόνα ( ο οποίος βέβαια έχει και εξαιρέσεις ) η πορεία και η εξέλιξη του προβλήματος είναι καλύτερες συγκριτικά με τις περιπτώσεις δευτεροπαθούς Επιληψίας.

Σε αρκετές από τις ιδιοπαθείς Επιληψίες γνωρίζουμε ή υποπτευόμαστε ότι σημαντικό αιτιολογικό ρόλο παίζουν διάφορα γενετικά αίτια. Το θέμα αυτό είναι πολύ σημαντικό και αναπτύσσεται πιο αναλυτικά αμέσως πιο κάτω.

5. Είναι κληρονομική η Επιληψία ;

Ο ρόλος της κληρονομικότητας στην Επιληψία είναι αρκετά περίπλοκος και η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να είναι ένα απλό Ναι ή Όχι.

Σε ορισμένες ( πολύ λίγες ) περιπτώσεις η αιτία της Επιληψίας έχει βρεθεί ότι οφείλεται σε μετάλλαξη ( βλάβη ) κάποιου συγκεκριμένου γονιδίου που προκαλεί την παραγωγή κάποιας ελαττωματικής πρωτεΐνης η οποία επηρεάζει αρνητικά την ηλεκτροχημική ισορροπία του εγκεφάλου.

Σε άλλες περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί ότι αρκετά άτομα μέσα σε μια οικογένεια πάσχουν από Επιληψία και αυτό σημαίνει ότι ένα ή περισσότερα γονίδια ( είτε γνωρίζουμε ποια είναι αυτά είτε όχι ) προδιαθέτουν τα μέλη αυτής της οικογένειας να εμφανίζουν Επιληψία. Δεν εμφανίζουν όμως Επιληψία όλοι, ή έστω η περισσότεροι. Αυτό οφείλεται στο ότι η γενετική προδιάθεση πρέπει να συνδυασθεί και με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες προκειμένου να οδηγήσει στην εκδήλωση της Επιληψίας.

Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι σε πρακτικό επίπεδο ΔΕΝ υπάρχουν εργαστηριακές εξετάσεις που να επιτρέπουν να εντοπισθούν τα διάφορα παθολογικά γονίδια για να προβλέψουμε εάν κάποιος ή οι απόγονοι του θα εμφανίσει ή όχι με βεβαιότητα Επιληψία. Μόνον ο γιατρός του ασθενούς στηριζόμενος σε όλα τα διαθέσιμα στοιχεία είναι σε θέση να κάνει αδρές προβλέψεις στα θέματα αυτά και να δώσει τις κατάλληλες πληροφορίες.

6. Υπάρχει ένα μόνον είδος Επιληψίας ;

Όχι, αντιθέτως υπάρχουν πολλά και τελείως διαφορετικά μεταξύ τους είδη Επιληψίας. Το κάθε ένα από αυτά καθορίζεται όχι μόνον από το είδος των επιληπτικών κρίσεων αλλά και από την αιτία που προκαλεί τις κρίσεις, την ηλικία που αυτές εμφανίζονται, την συνύπαρξη ή όχι και άλλων νευρολογικών διαταραχών, τα ευρήματα του ΗΕΓ κλπ. Δύο διαφορετικά είδη Επιληψίας ( οι επιστήμονες συχνά χρησιμοποιούν τον όρο επιληπτικά σύνδρομα ) μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους πάρα πολύ και ως προς την βαρύτητα και ως προς το εάν οι κρίσεις θα ξεπεραστούν με την πάροδο της ηλικίας και ως προς το εάν θα επηρεαστεί η γενικότερη ψυχοσωματική υγεία του ασθενούς. Είναι σαν να μιλάμε για δύο διαφορετικές ασθένειες, γι’ αυτό πολλές φορές λέγεται ότι δεν υπάρχει μια ασθένεια που ονομάζεται Επιληψία αλλά πολλές διαφορετικές Επιληψίες.

Ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα του γιατρού είναι όχι απλά να διαπιστώσει εάν ο ασθενής έχει Επιληψία, αλλά να αναγνωρίσει για ποιο είδος Επιληψίας πρόκειται. Αυτό άλλοτε είναι σχετικά εύκολο και άλλοτε ιδιαίτερα δύσκολο. Σε πολλές περιπτώσεις θα χρειαστεί μεγάλο χρονικό διάστημα παρακολούθησης πριν ο γιατρός καταλήξει στα τελικά του συμπεράσματα.

Το θέμα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τα παιδιά και τους εφήβους καθώς σε αυτές τις ηλικίες εμφανίζονται πολύ διαφορετικά είδη Επιληψίας και η αναγνώριση του συγκεκριμένου τύπου Επιληψίας έχει τεράστια σημασία και για την σωστή θεραπεία και για την πρόβλεψη της πορείας του παιδιού.

7. Κάποιος που έχει παρουσιάσει ένα επεισόδιο σπασμών πάσχει αναγκαστικά από Επιληψία ;

Η απάντηση είναι αρνητική. Σε πολλές περιπτώσεις μια επιληπτική κρίση ( συνήθως με την μορφή ενός επεισοδίου τονικοκλονικών σπασμών ) μπορεί να είναι καθαρά ευκαιριακού χαρακτήρα, δηλαδή να οφείλεται σε έναν περιστασιακό εξωτερικό ή εσωτερικό ερεθισμό του εγκεφάλου και όχι σε Επιληψία. Συνηθισμένα παραδείγματα εξωτερικών ερεθισμών είναι η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, χρήση των διάφορων ναρκωτικών και άλλων εθιστικών ουσιών, μια εγκεφαλική κάκωση, έλλειψη οξυγόνου κλπ. Συνηθισμένα παραδείγματα εσωτερικών ερεθισμών είναι κάθε παθολογική κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει διαταραχές βασικών χημικών στοιχείων του αίματος όπως η γλυκόζης ή άλλων ηλεκτρολυτών ( Νάτριο, Κάλιο, Ασβέστιο ), οι φλεγμονές του εγκεφάλου ( μηνιγγίτιδα και εγκεφαλίτιδα ), ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, χρήση ορισμένων φαρμάκων κλπ.

Ένα άλλο πολύ συνηθισμένο, στην παιδική ηλικία, φαινόμενο είναι οι πυρετικοί σπασμοί δηλαδή επεισόδια σπασμών που συμβαίνουν όταν το παιδί – ηλικίας συνήθως μεταξύ 6 μηνών και 6 ετών – είναι άρρωστο και έχει πυρετό. Οι σπασμοί αυτοί οφείλονται στην απότομη άνοδο της θερμοκρασίας και ΔΕΝ οφείλονται ούτε οδηγούν, κατά κανόνα, σε Επιληψία καθώς το 97% των παιδιών με πυρετικούς σπασμούς δεν θα παρουσιάσει ποτέ στην ζωή του κρίσεις Επιληψίας.

Ακόμη και μεταξύ των ατόμων που θα παρουσιάσουν μια γνήσια επιληπτική κρίση ένα σημαντικό ποσοστό ( που μπορεί να φθάνει η και να ξεπερνάει το 50%) δεν θα παρουσιάσει άλλο επεισόδιο στην υπόλοιπη ζωή του και συνεπώς δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ότι πάσχει από Επιληψία καθώς για να τεθεί αυτή η διάγνωση πρέπει να έχουν εμφανισθεί τουλάχιστον δύο κρίσεις.

Βλέπουμε λοιπόν ότι σε πολλές περιπτώσεις παρότι κάποιος εμφάνισε μια επιληπτικού χαρακτήρα κρίση δεν πάσχει από Επιληψία. Οι περιπτώσεις αυτές θα διευκρινιστούν με τον κατάλληλο ιατρικό έλεγχο.

Για την αντιγραφή

Με αγάπη - Παράγραφος

Τα ιστολόγιά μου
Keimeno
Επιληψία - Epilepsia - Epilepsy